Tiểu đường nên ăn gì và kiêng gì? Top 15+ thực phẩm bổ dưỡng cho người bị tiểu đường

Người bệnh tiểu đường nên ăn gì và kiêng gì để kiểm soát đường huyết và cải thiện sức khỏe? Chế độ dinh dưỡng khoa học không chỉ giúp kiểm soát hiệu quả nồng độ đường huyết, ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm mà còn cải thiện sức khỏe người bệnh tiểu đường. Cùng Nutricare tham khảo xem người tiểu đường nên ăn gì và những nhóm thực phẩm cần tuyệt đối hạn chế để hỗ trợ quá trình điều trị bệnh tiểu đường.

1. Nguyên tắc dinh dưỡng cho người tiểu đường

Để kiểm soát bệnh tiểu đường hiệu quả và ngăn ngừa biến chứng, việc nắm vững các nguyên tắc dinh dưỡng cơ bản là cần thiết. Dưới đây là một vài thông tin về cách xây dựng một chế độ ăn cân bằng, tập trung vào chỉ số đường huyết (GI), kiểm soát lượng Carbohydrate giúp người bệnh duy trì mức đường huyết ổn định và cải thiện sức khỏe tổng thể.

1.1. Kiểm soát đường huyết ổn định

Cốt lõi trong việc xây dựng chế độ dinh dưỡng cho người bệnh tiểu đường là duy trì nồng độ đường huyết ở mức an toàn. Yếu tố quan trọng nhất là chỉ số đường huyết (GI – Glycemic Index), cho biết tốc độ hấp thu Carbohydrate và mức độ làm tăng đường huyết sau khi ăn.

• Thực phẩm có GI cao (bánh kẹo ngọt, nước ngọt, cơm trắng…) sẽ khiến Glucose được giải phóng vào máu một cách nhanh chóng, dẫn đến tình trạng đường huyết tăng đột ngột, gây khó khăn cho việc kiểm soát bệnh.
• Thực phẩm có GI thấp (ngũ cốc nguyên hạt, gạo lứt, rau xanh, trái cây ít ngọt…) giúp quá trình tiêu hóa diễn ra chậm hơn, từ đó giải phóng Glucose từ từ, góp phần duy trì đường huyết ổn định trong thời gian dài.

Do đó, người bệnh tiểu đường nên ưu tiên nhóm thực phẩm GI thấp như: gạo lứt, ngũ cốc nguyên hạt, rau xanh (~400g/ngày), trái cây ít ngọt (ổi, bưởi, thanh long, táo, cam). Đồng thời, cần hạn chế các thực phẩm nhiều đường như bánh kẹo, nước ngọt, hoa quả ngọt (chuối, nhãn, xoài, mít, na…) và tránh chế biến thức ăn quá nhuyễn, quá nhừ để không làm tăng tốc độ hấp thu đường.

1.2. Đảm bảo đầy đủ và cân đối dinh dưỡng

Một chế độ ăn lý tưởng cho người tiểu đường phải tuân thủ nguyên tắc cân bằng và đầy đủ dưỡng chất. Do đó, thực đơn hàng ngày cần cung cấp đủ các nhóm chất thiết yếu, bao gồm: Chất đạm, Chất béo,  Tinh bột, Vitamin, khoáng chất và nước.

Người bệnh không nên kiêng khem quá mức vì có thể dẫn đến suy dinh dưỡng, giảm sức đề kháng và ảnh hưởng xấu đến sức khỏe. Tuy nhiên, người bệnh cũng cần kiểm soát chặt chẽ lượng Calo nạp vào để tránh dư thừa năng lượng dẫn đến tăng cân, béo phì và làm tăng đề kháng Insulin và khiến việc kiểm soát đường huyết trở nên khó khăn hơn. 

1.3. Chia nhỏ bữa ăn hợp lý

Một cách hiệu quả để kiểm soát nồng độ đường huyết là chia nhỏ bữa ăn trong ngày. Thay vì chỉ ăn ba bữa chính lớn, người bệnh nên bổ sung thêm 2 đến 3 bữa phụ, ví dụ giữa buổi sáng, giữa buổi chiều và một bữa nhẹ trước khi đi ngủ.

Việc phân chia tổng lượng thức ăn thành nhiều bữa nhỏ giúp giảm tải cho tuyến tụy, ngăn ngừa tình trạng đường huyết tăng vọt sau bữa ăn và giảm nguy cơ hạ đường huyết khi bụng đói quá lâu. Đồng thời, người bệnh cần duy trì thói quen ăn uống đúng giờ theo một lịch trình cố định và tuyệt đối không để cơ thể quá đói hoặc quá no, nhằm đảm bảo sự ổn định của quá trình chuyển hóa Glucose.

1.4. Duy trì cân nặng hợp lý

Duy trì một cân nặng khỏe mạnh có ý nghĩa rất lớn trong việc kiểm soát hiệu quả bệnh tiểu đường, do thừa cân, béo phì thường làm tăng tình trạng đề kháng Insulin. 

Để đánh giá mức cân nặng lý tưởng, người bệnh cần theo dõi chỉ số khối cơ thể (BMI – Body Mass Index), một thước đo phổ biến được tính theo công thức:

BMI = Cân nặng (kg) / [Chiều cao (m)]²

Từ cách tính trên, theo khuyến nghị dành cho người trưởng thành khu vực châu Á, khoảng BMI lý tưởng nên duy trì là từ 18,5 đến 22,9.

Việc theo dõi cân nặng thường xuyên là cần thiết. Khi có sự thay đổi về cân nặng nằm ngoài ngưỡng khuyến nghị, người bệnh cần kịp thời điều chỉnh khẩu phần ăn và chế độ tập luyện để đảm bảo luôn giữ được cân nặng mục tiêu, từ đó tối ưu hóa việc quản lý đường huyết.

1.5. Giảm thiểu các yếu tố nguy cơ kèm theo

Đối với người bệnh tiểu đường, mục tiêu dinh dưỡng không chỉ dừng lại ở việc kiểm soát đường huyết mà còn phải giảm thiểu các yếu tố nguy cơ gây ra các bệnh lý tim mạch, rối loạn chuyển hóa và tổn thương cơ quan.

Để đạt được điều này, bạn cần hạn chế lượng nạp vào của:

• Chất béo bão hòa và Cholesterol: Đây là các thành phần chính góp phần gây rối loạn mỡ máu và tăng nguy cơ bệnh tim mạch.
• Muối (Natri): Việc tiêu thụ quá nhiều muối có thể dẫn đến tăng huyết áp và làm tăng áp lực lên chức năng thận, vốn đã dễ bị tổn thương ở bệnh nhân tiểu đường.

Ngược lại, người bệnh tiểu đường nên ưu tiên sử dụng các loại Chất béo không bão hòa như dầu ô liu, dầu cá, và các loại quả hạch. Những Chất béo này có lợi cho sức khỏe tim mạch và giúp cải thiện độ nhạy Insulin.

1.6. Phù hợp với thói quen và lối sống

Chế độ dinh dưỡng cho người bệnh tiểu đường chỉ hiệu quả khi nó linh hoạt và gần gũi với thói quen ăn uống hằng ngày của người bệnh. Việc áp dụng một chế độ ăn quá khắt khe sẽ khiến người bệnh khó duy trì lâu dài, dẫn đến thất bại trong việc kiểm soát bệnh. Do đó, nguyên tắc là điều chỉnh thói quen hiện tại một cách khoa học mà vẫn đảm bảo tính bền vững.

Bên cạnh đó, người bệnh tiểu đường nên hình thành thói quen vận động nhẹ nhàng sau khi ăn,  đồng thời tránh ngồi hoặc nằm ngay lập tức. Việc tập luyện thể dục thường xuyên theo khuyến nghị của bác sĩ không chỉ giúp cải thiện sức khỏe tim mạch, duy trì cân nặng mà còn hỗ trợ đắc lực cho việc kiểm soát đường huyết bằng cách tăng độ nhạy cảm của tế bào với Insulin.

1.7. Theo dõi và cá nhân hóa chế độ ăn

Chế độ dinh dưỡng cho người tiểu đường mang tính cá nhân hóa, bởi nhu cầu năng lượng và khả năng dung nạp Carbohydrate của mỗi người bệnh là khác nhau. Do đó, người bệnh cần tuyệt đối tuân theo chỉ định được xây dựng bởi bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng.

Việc tham vấn chuyên môn đảm bảo rằng khẩu phần ăn được điều chỉnh phù hợp với tình trạng sức khỏe hiện tại, mức độ hoạt động thể chất và loại thuốc đang sử dụng. Người bệnh không nên tự ý thay đổi khẩu phần một cách đột ngột, quá nhanh hoặc quá nhiều, vì điều này có thể gây ra những biến động lớn về nồng độ đường huyết, gây nguy hiểm và làm giảm hiệu quả điều trị. Việc điều chỉnh phải được thực hiện từ từ, có sự giám sát và đánh giá của chuyên gia.

2. Tiểu đường nên ăn gì? Tổng hợp các thực phẩm người tiểu đường nên ăn

Sau khi nắm vững các nguyên tắc dinh dưỡng cơ bản, việc xác định rõ tiểu đường nên ăn gì để kiểm soát đường huyết và tăng cường sức khỏe tổng thể là bước quan trọng tiếp theo. Dưới đây là gợi ý các nhóm thực phẩm bổ dưỡng được khuyến nghị dành cho người tiểu đường:

2.1. Nhóm đường bột (Carbohydrate)

Người bệnh tiểu đường không nhất thiết phải loại bỏ hoàn toàn tinh bột khỏi chế độ ăn. Thay vào đó, bạn có thể chọn các nguồn Carbohydrate có chỉ số đường huyết (GI) thấp và giàu Chất xơ. Điều này giúp quá trình hấp thu Glucose diễn ra chậm rãi hơn, từ đó duy trì đường huyết ổn định trong thời gian dài.

Dưới đây là các thực phẩm thuộc nhóm này nên được ưu tiên:

• Yến mạch: Là nguồn cung cấp dồi dào Beta-glucan – một loại Chất xơ hòa tan có khả năng hỗ trợ kiểm soát đường huyết và giúp giảm nồng độ Cholesterol xấu (LDL) trong máu.
• Gạo lứt và Ngũ cốc nguyên hạt: Các loại thực phẩm này được giữ nguyên lớp vỏ cám bên ngoài, nơi chứa nhiều Vitamin nhóm B và Chất xơ. Việc tiêu thụ chúng không chỉ giúp làm chậm tốc độ tăng đường huyết mà còn rất có lợi cho sức khỏe tim mạch.
• Các loại Đậu (như đậu đen, đậu lăng, đậu xanh): Đây là nguồn Protein thực vật chất lượng cao, đồng thời rất giàu Chất xơ hòa tan và Carbohydrate phức hợp. Sự kết hợp này góp phần quan trọng trong việc làm chậm quá trình tiêu hóa và hấp thu đường, giúp ổn định đường máu.
• Hạt diêm mạch (Quinoa), Hạt Lanh, Hạt Chia: Những loại hạt này được xem là siêu thực phẩm, cung cấp lượng lớn Chất xơ, Omega-3 (đặc biệt trong hạt lanh và hạt chia) cùng nhiều khoáng chất. Chúng không chỉ hỗ trợ chức năng tiêu hóa mà còn có đặc tính chống viêm, rất có lợi cho sức khỏe tổng thể của người bệnh.

2.2. Nhóm Protein (Chất đạm)

Protein là nguồn năng lượng quan trọng giúp duy trì cơ bắp, kiểm soát cảm giác đói và giữ đường huyết ổn định hơn sau bữa ăn.

Protein là nguồn dưỡng chất thiết yếu, đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì khối lượng cơ bắp, kéo dài cảm giác no và giúp đường huyết ổn định hơn sau khi ăn so với Carbohydrate. Người bệnh tiểu đường nên ưu tiên các nguồn đạm chất lượng cao, ít Chất béo bão hòa:

• Cá béo (như cá hồi, cá thu, cá mòi): Đây là nguồn cung cấp tuyệt vời Acid béo Omega-3 (EPA và DHA). Omega-3 có đặc tính chống viêm mạnh mẽ, giúp bảo vệ sức khỏe tim mạch và giảm thiểu nguy cơ biến chứng xơ vữa động mạch.
• Thịt nạc và Ức gà bỏ da: Đây là lựa chọn Protein chất lượng cao, chứa hàm lượng Chất béo bão hòa thấp. Việc loại bỏ da gà sẽ giúp giảm đáng kể lượng Chất béo không lành mạnh nạp vào cơ thể.
• Trứng: Cung cấp đầy đủ các Acid Amin thiết yếu và nhiều Vitamin. Tuy nhiên, nên tiêu thụ ở mức độ vừa phải (khoảng 3–4 quả mỗi tuần) để cân bằng lượng Cholesterol.
• Đậu, sữa chua ít đường hoặc không đường: Đậu cung cấp Protein thực vật và Chất xơ. Sữa chua ít đường không chỉ là nguồn đạm mà còn bổ sung men vi sinh (Probiotic) có lợi, giúp tăng cường sức khỏe đường ruột và hệ miễn dịch.

2.3. Nhóm Chất béo (Lipid)

Người tiểu đường nên ưu tiên Chất béo không bão hòa, vì chúng giúp kiểm soát mỡ máu, bảo vệ tim mạch, đồng thời hạn chế mỡ động vật và Chất béo bão hòa. Đặc biệt, Omega 3, 6, 9 là ba loại axit béo thiết yếu có lợi cho người tiểu đường:

• Omega-3: Giúp giảm Triglycerid, cải thiện độ nhạy Insulin, giảm viêm và phòng ngừa biến chứng tim mạch.
• Omega-6: Hỗ trợ quá trình chuyển hóa lipid, nhưng cần được tiêu thụ ở mức cân bằng với Omega-3 để tránh nguy cơ kích hoạt phản ứng viêm.
• Omega-9: Góp phần quan trọng trong việc điều hòa Cholesterol (giảm LDL xấu, tăng HDL tốt), qua đó hỗ trợ sức khỏe tim mạch và ổn định huyết áp.

Một số thực phẩm giàu Chất béo lành mạnh được khuyến nghị:

• Dầu ô liu nguyên chất, dầu đậu nành: Những loại dầu này là nguồn Chất béo không bão hòa đơn và đa dồi dào, giúp giảm thiểu Cholesterol xấu (LDL).
• Quả bơ, hạnh nhân, óc chó…: Chúng cung cấp đồng thời Vitamin E, các Chất chống oxy hóa mạnh, cùng với Chất béo không bão hòa, có lợi cho việc kiểm soát đường huyết và bảo vệ tế bào.

2.4. Nhóm rau và Chất xơ

Rau xanh là thành phần không thể thiếu trong khẩu phần ăn của người bệnh tiểu đường, bởi chúng cung cấp lượng lớn Chất xơ và dưỡng chất thiết yếu. Chất xơ không chỉ giúp kiểm soát đường huyết bằng cách làm chậm tốc độ hấp thu Glucose, mà còn hỗ trợ chức năng tiêu hóa, giảm Cholesterol và giảm nguy cơ mắc các biến chứng tim mạch.

• Rau lá xanh (rau bina, cải xoăn, măng tây): Nguồn Chất xơ dồi dào này còn cung cấp nhiều Vitamin K, một dưỡng chất quan trọng giúp hỗ trợ sức khỏe xương.
• Bông cải xanh: Chứa hàm lượng cao Sulforaphane, một hợp Chất chống oxy hóa mạnh mẽ. Hợp chất này được biết đến với khả năng bảo vệ thành mạch máu khỏi tổn thương do đường huyết cao.
• Tỏi, nghệ, quế: Gia vị có đặc tính kháng viêm và khả năng cải thiện độ nhạy Insulin. Việc sử dụng chúng thường xuyên có thể mang lại lợi ích tích cực cho sức khỏe tim mạch và chuyển hóa.
• Trái cây ít đường (dâu tây, việt quất, táo, cam, mâm xôi): Các loại quả mọng này là nguồn Vitamin C và Chất chống oxy hóa tuyệt vời. Nhờ có chỉ số GI thấp, chúng giúp bổ sung Vitamin mà không gây tăng đường huyết đột ngột.

2.5. Nhóm trái cây ít đường

Trái cây là nguồn cung cấp Vitamin, khoáng chất và Chất chống oxy hóa tự nhiên rất quan trọng. Tuy nhiên, người bệnh tiểu đường cần đặc biệt chú trọng đến hàm lượng đường (Fructose) và Chỉ số đường huyết (GI) của chúng để tránh gây ra tình trạng tăng đường huyết đột ngột.

Các loại trái cây nên được ưu tiên do có hàm lượng đường thấp và giàu Chất xơ:

• Quả mọng (như dâu tây, việt quất, mâm xôi): Nổi bật với hàm lượng Chất chống oxy hóa cao và GI thấp.
• Các loại quả khác: Ổi, bưởi, táo (ăn cả vỏ), cam.

Ngược lại, người bệnh cần hạn chế hoặc chỉ nên tiêu thụ với số lượng rất ít các loại trái cây ngọt nhiều đường, điển hình là chuối chín, xoài chín, nhãn, mít, na (mãng cầu),… Việc kiểm soát khẩu phần và thời điểm ăn (nên ăn sau bữa ăn chính khoảng 2–3 giờ) sẽ giúp kiểm soát đường huyết tốt hơn.

3. Thực phẩm người tiểu đường nên kiêng

Một trong những thách thức lớn nhất của người tiểu đường là kiểm soát lượng đường trong máu sau bữa ăn. Nguyên nhân chính nằm ở việc tiêu thụ thực phẩm có chỉ số đường huyết (GI) cao, vì chúng giải phóng Glucose nhanh vào máu, khiến đường huyết tăng vọt và khó kiểm soát. 

Bên cạnh đó, một số thực phẩm giàu Chất béo xấu hay đường tinh luyện cũng có thể làm tăng nguy cơ biến chứng tim mạch, rối loạn mỡ máu. Cụ thể:

• Tinh bột tinh chế: Người bệnh nên hạn chế gạo trắng, bánh mì trắng, miến, bột sắn dây, các loại củ nướng vì đây là nhóm thực phẩm có chỉ số đường huyết cao, dễ làm tăng đường máu nhanh sau bữa ăn.
• Thực phẩm nhiều Chất béo bão hòa và Cholesterol: Cần tránh thịt lợn mỡ, phủ tạng động vật, da gia cầm, dầu dừa, kem tươi vì chứa nhiều Cholesterol xấu, làm tăng nguy cơ tim mạch và rối loạn mỡ máu.
• Đường và các sản phẩm chứa nhiều đường: Không nên ăn bánh kẹo ngọt, mứt, siro, nước ngọt có ga bởi chúng làm đường huyết tăng đột ngột, khó kiểm soát.
• Trái cây sấy khô và chế biến sẵn: Các loại hoa quả sấy khô, mứt hoa quả thường chứa lượng đường cao, lại ít Chất xơ, hoàn toàn không có lợi cho người tiểu đường.

4. Glucare Gold – Sữa dinh dưỡng dành cho người tiểu đường

Glucare Gold là sản phẩm dinh dưỡng dành cho người đái tháo đường, tiền đái tháo đường, đái tháo đường thai kỳ và cả những người có nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường. Sản phẩm được nghiên cứu và phát triển bởi Viện Dinh dưỡng Y học Nutricare Hoa Kỳ, ứng dụng công thức Hệ bột đường hấp thu chậm với chỉ số đường huyết (GI) thấp đã được chứng minh lâm sàng, giúp ổn định đường huyết hiệu quả. 

Ngoài ra, Glucare Gold cung cấp 56 dưỡng chất thiết yếu, kết hợp Omega 3,6,9, hệ Antioxidant (Vitamin A, C, E & Selen) và Lactium – thành phần đã được chứng minh lâm sàng giúp cải thiện giấc ngủ. Sự kết hợp này mang đến lợi ích toàn diện: tăng cường sức khỏe, hỗ trợ tim mạch, tiêu hóa và giấc ngủ chất lượng hơn.

4.1. Giúp cân bằng đường huyết hiệu quả

Glucare Gold với Hệ bột đường hấp thu chậm (Isomaltulose & Erythritol), đã được chứng minh lâm sàng có chỉ số đường huyết (GI) thấp theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Nhờ đó, sản phẩm giúp ổn định đường huyết sau bữa ăn, hạn chế tình trạng tăng đường huyết đột ngột và hỗ trợ cải thiện chỉ số HbA1c – yếu tố quan trọng trong kiểm soát lâu dài bệnh tiểu đường.

4.2. Tăng cường sức khỏe và sức đề kháng

Với 56 dưỡng chất thiết yếu, đặc biệt là Đạm thực vật và Đạm Whey dễ hấp thu, Glucare Gold cung cấp đầy đủ Acid Amin cần thiết cho cơ thể. Các dưỡng chất này tham gia vào quá trình tái tạo tế bào, tổng hợp Protein và hình thành tế bào miễn dịch, giúp nâng cao sức đề kháng, tăng cường sức khỏe cho người bệnh tiểu đường, tiền tiểu đường.

4.3. Hỗ trợ giảm biến chứng tim mạch

Biến chứng tim mạch là một trong những biến chứng thường gặp ở người tiểu đường, Glucare Gold với Omega 3,6,9 giúp giảm mức Triglyceride, một loại mỡ máu xấu và gia tăng HDL, loại mỡ máu tốt cho cơ thể, giảm kết dính tiểu cầu và dự phòng nghẽn mạch vành, giảm nguy cơ gây rối loạn nhịp tim; đồng thời tăng cường trương lực động mạch, giảm khả năng bị xơ vữa động mạch. 

Ngoài ra, sữa còn có sự kết hợp cùng hệ Antioxidants (Vitamin A, C, E & Selen) giúp trung hòa các gốc tự do là tác nhân gây tổn thương tế bào từ đó hỗ trợ giảm xơ vữa động mạch, bảo vệ tim mạch và phòng ngừa biến chứng nguy hiểm như nhồi máu cơ tim, đột quỵ.

4.4. Giúp ngủ ngon và hỗ trợ tiêu hóa khỏe mạnh

Glucare Gold chứa Lactium, một hoạt chất đã được chứng minh lâm sàng giúp giảm căng thẳng, cải thiện chất lượng giấc ngủ, kết hợp cùng Magie và Vitamin B6 để tăng hiệu quả thư giãn thần kinh. Ngoài ra, sản phẩm giàu Chất xơ hòa tan FOS giúp nuôi dưỡng lợi khuẩn đường ruột, hỗ trợ hệ tiêu hóa khỏe mạnh và hạn chế táo bón.

Hy vọng qua những thông tin trên từ Nutricare, bạn đã biết người bệnh tiểu đường nên ăn gì và kiêng gì. Áp dụng chế độ dinh dưỡng khoa học, ưu tiên các thực phẩm có GI thấp, giàu Chất xơ và Chất béo lành mạnh là chìa khóa để kiểm soát đường huyết hiệu quả, ngăn ngừa biến chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống. 

Truy xuất rõ ràng – chọn sữa chính hãng Nutricare, quét mã QR nằm ở dưới đáy lon, dễ dàng truy xuất nguồn gốc của sản phẩm và truy cập website chính hãng.