11 biến chứng tiểu đường mà bạn cần biết & Cách phòng ngừa

Biến chứng tiểu đường ảnh hưởng đến nhiều cơ quan trong cơ thể và nguy hiểm nếu không được kiểm soát. Việc nhận biết sớm và phòng ngừa các biến chứng là cách để người bệnh tiểu đường duy trì chất lượng cuộc sống. Hãy cùng Nutricare tìm hiểu 11 biến chứng bệnh tiểu đường phổ biến mà bạn cần biết và các biện pháp phòng ngừa hiệu quả.

1. Tổng quan về bệnh tiểu đường

Bệnh tiểu đường hay còn gọi là đái tháo đường, là một rối loạn chuyển hóa liên quan đến Carbohydrate, xảy ra khi lượng đường Glucose trong máu tăng cao kéo dài. Bình thường, Glucose được hình thành từ Carbohydrate trong thức ăn, hấp thu qua ruột vào máu, sau đó được Insulin – Hormone do tuyến tụy sản xuất – vận chuyển đến các tế bào để tạo năng lượng cho cơ thể. 

Tuy nhiên, khi cơ thể không sản xuất đủ Insulin hoặc sử dụng Insulin kém hiệu quả, Glucose không được đưa vào tế bào mà tích tụ trong máu, gây ra bệnh tiểu đường. Tiểu đường được phân thành ba loại chính: 

• Tiểu đường Type 1 thường khởi phát ở tuổi trẻ, xảy ra khi hệ miễn dịch tự tấn công và phá hủy các tế bào beta trong tuyến tụy, khiến cơ thể không còn khả năng sản xuất Insulin. 
• Tiểu đường Type 2 chiếm tỷ lệ cao nhất, chủ yếu ở người trưởng thành, bắt nguồn từ việc cơ thể sản xuất Insulin không đủ hoặc đề kháng với Insulin. Yếu tố nguy cơ bao gồm thừa cân, béo phì, chế độ ăn thiếu lành mạnh và lối sống ít vận động. 
• Cuối cùng là tiểu đường thai kỳ, xảy ra ở phụ nữ trong giai đoạn mang thai, thường biến mất sau sinh nhưng để lại nguy cơ cao phát triển thành tiểu đường Type 2 trong tương lai.

Các biến chứng của bệnh tiểu đường được chia thành hai nhóm chính:

• Biến chứng cấp tính: Xảy ra đột ngột, có thể xuất hiện ở bất kỳ giai đoạn nào của bệnh, kể cả khi mới phát hiện hoặc sau nhiều năm mắc bệnh.
• Biến chứng mạn tính: Thường xuất hiện sau 5 – 10 năm kể từ khi chẩn đoán. Tuy nhiên, nếu phát hiện bệnh muộn, biến chứng có thể đã hiện diện ngay lúc chẩn đoán.

Tiểu đường là bệnh mạn tính cần được phát hiện sớm và kiểm soát tốt, bởi nếu không điều trị, đường huyết cao kéo dài sẽ dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm cho mắt, tim, thận, thần kinh và mạch máu.

2. Tổng hợp 11 biến chứng tiểu đường thường gặp

Dưới đây là tổng hợp 11 biến chứng của tiểu đường phổ biến và nguy hiểm nhất mà người bệnh cần nắm rõ để chủ động theo dõi và điều trị.

2.1. Biến chứng tiểu đường ở mắt

Biến chứng ở mắt là biến chứng phổ biến nhất và là nguyên nhân hàng đầu gây mù lòa ở người trưởng thành. Ở giai đoạn đầu, bệnh thường diễn biến thầm lặng, không có triệu chứng rõ ràng. Khi bệnh tiến triển, người bệnh có thể gặp các vấn đề như:

• Mờ mắt dần.
• Bong võng mạc.
• Phù hoàng điểm (sưng phù trung tâm võng mạc).
• Nguy cơ mất thị lực vĩnh viễn.

Do đó, người bệnh tiểu đường Type 1 và Type 2 cần được tầm soát võng mạc hàng năm để phát hiện và can thiệp kịp thời.

2.2. Biến chứng thận do tiểu đường

Biến chứng này là nguyên nhân chính dẫn đến suy thận mạn tính và cần phải chạy thận nhân tạo. Đặc trưng của bệnh là tổn thương các cấu trúc lọc của thận, cụ thể là dày màng đáy và xơ cứng cầu thận, dẫn đến suy giảm dần chức năng lọc của thận.

Bệnh thường phát triển âm thầm và các triệu chứng rõ rệt như phù, mệt mỏi chỉ xuất hiện khi bệnh đã tiến triển nặng thành hội chứng thận hư hoặc suy thận.

Biến chứng thận do tiểu đường có thể chẩn đoán sớm bằng cách phát hiện Albumin niệu (Protein xuất hiện trong nước tiểu) qua xét nghiệm hằng năm. Áp dụng điều trị tập trung vào việc kiểm soát chặt chẽ đường huyết và huyết áp, đồng thời sử dụng các nhóm thuốc bảo vệ thận như thuốc ức chế men chuyển (ACEI) hoặc thuốc chẹn thụ thể Angiotensin II (ARB).

2.3. Biến chứng thần kinh tiểu đường

Biến chứng thần kinh tiểu đường xảy ra do sự tổn thương vi mạch máu nuôi thần kinh và tác động độc hại trực tiếp của tình trạng tăng đường huyết kéo dài lên các tế bào thần kinh.

Bệnh thần kinh ngoại biên là thể phổ biến nhất, thường biểu hiện dưới dạng viêm đa dây thần kinh đối xứng chủ yếu ở tay và chân. Các triệu chứng bao gồm: Tê bì, ngứa ran, mất hoặc giảm cảm giác đau, nhiệt độ. Đây là yếu tố dẫn đến loét bàn chân và hoại tử mà người bệnh không hề hay biết.

Ngoài ra, biến chứng thần kinh tiểu đường có thể gây bệnh thần kinh tự chủ ảnh hưởng đến hệ thần kinh điều khiển các cơ quan nội tạng không theo ý muốn, gây ra các rối loạn như: hạ huyết áp tư thế, rối loạn tiêu hóa, tiểu tiện, rối loạn cương dương.

Do đó, người bệnh tiểu đường cần kiểm soát đường huyết chặt chẽ, chăm sóc bàn chân hằng ngày, điều trị triệu chứng bằng thuốc giảm đau thần kinh hoặc chống trầm cảm.

2.4. Biến chứng tim mạch, đột quỵ

Tiểu đường là một yếu tố nguy cơ lớn, làm tăng đáng kể nguy cơ mắc bệnh tim mạch, vốn là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở người bệnh. Theo Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ (ADA), khoảng 2/3 số ca tử vong ở bệnh nhân tiểu đường Type 2 có liên quan đến các bệnh lý tim mạch.

Các biến chứng tiểu đường Tuýp 2 liên quan đến tim mạch phổ biến bao gồm:

• Bệnh mạch vành (hẹp động mạch nuôi tim).
• Nhồi máu cơ tim (đau tim).
• Suy tim (giảm khả năng bơm máu của tim).
• Rối loạn nhịp tim.

Ngoài ra, người bệnh tiểu đường có nguy cơ đột quỵ (tai biến mạch máu não) cao gấp đôi so với người khỏe mạnh, chủ yếu do tắc nghẽn mạch máu não. Đột quỵ để lại các hậu quả nặng nề như liệt, suy giảm trí nhớ, cũng như rối loạn ngôn ngữ.

2.5. Biến chứng mạch máu

Biến chứng này là hệ quả của sự rối loạn chuyển hóa Lipid và tình trạng tăng đường huyết kéo dài, dẫn đến xơ vữa động mạch (xơ cứng và hẹp lòng mạch). Xơ vữa động mạch gây ra nhiều biến cố nghiêm trọng:

• Bệnh tim mạch vành: Biểu hiện là đau thắt ngực hoặc nhồi máu cơ tim.
• Đột quỵ: Thường là đột quỵ do thiếu máu cục bộ não.
• Bệnh động mạch ngoại biên: Ảnh hưởng đến mạch máu ở tay và chân, gây ra triệu chứng đau cách hồi (đau bắp chân khi đi lại), loét khó lành, và nặng hơn là hoại tử chi (thường ở bàn chân).

Để kiểm soát biến chứng này, cần áp dụng nhiều phương pháp bao gồm: ổn định đường huyết, huyết áp, mỡ máu, ngừng hút thuốc lá, và sử dụng các loại thuốc bảo vệ tim mạch như Aspirin (nếu có chỉ định) hoặc thuốc ức chế men chuyển (ACEI).

2.6. Biến chứng nhiễm trùng

Tình trạng tăng đường huyết kéo dài tạo ra một môi trường thuận lợi cho sự phát triển mạnh mẽ của các tác nhân gây bệnh như vi khuẩn và nấm. Đồng thời, khả năng miễn dịch của người bệnh cũng bị suy giảm, khiến cơ thể dễ bị tấn công.

Các loại nhiễm trùng thường gặp ở bệnh nhân tiểu đường bao gồm:

• Nhiễm trùng da và mô mềm.
• Nhiễm trùng bàn chân tiểu đường (thường nặng nề và khó chữa).
• Nhiễm trùng đường tiết niệu tái phát.
• Các bệnh nhiễm trùng hô hấp như viêm phổi, lao phổi.
• Các nhiễm trùng nặng có thể tiến triển nhanh chóng, dẫn đến hoại tử hoặc nhiễm trùng huyết, đe dọa trực tiếp đến tính mạng.

2.7. Biến chứng về răng miệng

Bệnh nhân tiểu đường có nguy cơ cao mắc các bệnh lý nha chu như viêm nướu và viêm nha chu nặng, thậm chí dẫn đến mất răng sớm.

Các triệu chứng thường gặp bao gồm:

• Nướu sưng đỏ và dễ chảy máu.
• Hôi miệng dai dẳng.
• Răng lung lay.

Nguyên nhân chính là do mức đường huyết cao làm suy giảm chức năng miễn dịch, giảm khả năng chống lại vi khuẩn gây nhiễm trùng, đồng thời ảnh hưởng tiêu cực đến tuần hoàn máu ở mô nướu, khiến mô nướu bị tổn thương và khó phục hồi.

2.8. Suy giảm thính lực

Người bệnh tiểu đường có tỷ lệ mất thính giác cao hơn khoảng 30% so với người bình thường. Cơ chế gây ra tình trạng này được cho là do tổn thương các mạch máu nhỏ nuôi dưỡng tai trong – một cơ chế bệnh sinh tương tự như các biến chứng vi mạch ở mắt và thận. Tình trạng này thường tiến triển âm thầm và khó nhận biết ở giai đoạn sớm, gây ảnh hưởng đáng kể đến khả năng giao tiếp và chất lượng cuộc sống của người bệnh.

2.9. Hạ đường huyết

Hạ đường huyết (đường huyết thấp bất thường) là một biến chứng cấp tính nguy hiểm, có khả năng dẫn đến hôn mê hoặc thậm chí tử vong nếu không được can thiệp kịp thời.

Biến chứng này thường xảy ra ở các đối tượng có nguy cơ cao, bao gồm:

• Bệnh nhân lớn tuổi.
• Người kiểm soát đường huyết chưa ổn định.
• Người mắc nhiều bệnh lý nền khác.
• Bệnh nhân đang sử dụng Insulin hoặc các loại thuốc hạ đường huyết mạnh.

Các triệu chứng cảnh báo cần nhận biết sớm là: vã mồ hôi, run rẩy, chóng mặt, nhịp tim nhanh, cảm giác lú lẫn hoặc thay đổi hành vi và nặng hơn là co giật.

2.10. Tăng đường huyết cấp tính

Tình trạng đường huyết tăng vọt lên mức quá cao có thể dẫn đến hai hội chứng cấp cứu nội khoa nghiêm trọng, đe dọa trực tiếp đến tính mạng nếu không được xử trí khẩn cấp:

• Hôn mê nhiễm toan ceton (Diabetic Ketoacidosis – DKA): Thường gặp ở bệnh nhân tiểu đường Type 1.
• Hôn mê tăng áp lực thẩm thấu (Hyperosmolar Hyperglycemic State – HHS): Thường gặp ở bệnh nhân tiểu đường Type 2, đặc biệt là người cao tuổi.

2.11. Các tác động đến sinh lý

Bệnh tiểu đường có thể gây ra nhiều ảnh hưởng đến chức năng sinh lý, đặc biệt là ở nam giới:

• Rối loạn cương dương (ED) là vấn đề phổ biến ở nam giới mắc tiểu đường Type 2 do sự tổn thương mạch máu và thần kinh, làm suy giảm lưu lượng máu đến dương vật.
• Viêm quy đầu và bao quy đầu: Đường huyết cao làm tăng nguy cơ nhiễm trùng, gây ra các triệu chứng ngứa rát, nứt da và khó chịu.
• Xuất tinh ngược dòng: Xảy ra khi tổn thương thần kinh tự chủ làm cơ thắt bàng quang không đóng kín được trong quá trình xuất tinh, khiến tinh dịch đi ngược vào bàng quang thay vì thoát ra ngoài.

Những biến chứng này không chỉ làm giảm chất lượng cuộc sống mà còn có thể gây tác động tiêu cực đến khả năng sinh sản của người bệnh.

4. Làm sao phòng ngừa và kiểm soát biến chứng?

Để hạn chế tối đa nguy cơ biến chứng, người bệnh tiểu đường cần duy trì lối sống lành mạnh và tuân thủ đúng hướng dẫn điều trị của bác sĩ. Một số biện pháp quan trọng bao gồm:

Kiểm soát tốt đường huyết

Đây là nền tảng trong việc phòng ngừa biến chứng vi mạch. Người bệnh cần:

• Theo dõi đường huyết thường xuyên bằng máy đo đường huyết cá nhân.
• Uống thuốc hoặc tiêm Insulin đúng liều lượng, đúng thời gian theo chỉ định.
• Tái khám định kỳ để bác sĩ kịp thời điều chỉnh phác đồ điều trị.

Xây dựng chế độ dinh dưỡng khoa học

Chế độ ăn uống là yếu tố then chốt giúp ổn định đường huyết:

• Ăn nhiều rau xanh, trái cây ít ngọt, ngũ cốc nguyên hạt.
• Hạn chế đường tinh luyện, đồ ngọt, nước ngọt có gas.
• Giảm Chất béo bão hòa (da gà, mỡ động vật, bơ sữa béo), tránh Chất béo chuyển hóa.
• Ăn nhạt, tránh đồ quá mặn để giảm nguy cơ biến chứng tim mạch và thận.

Duy trì thói quen vận động thể chất

Hoạt động thể chất đều đặn mang lại nhiều lợi ích:

• Tập thể dục tối thiểu 30 phút/ngày, 5 ngày/tuần với các bài tập nhẹ đến vừa (đi bộ nhanh, đạp xe, yoga…).
• Giúp kiểm soát cân nặng, cải thiện độ nhạy Insulin và ổn định huyết áp.

Chủ động tầm soát biến chứng

Việc phát hiện sớm là rất quan trọng để can thiệp kịp thời:

• Kiểm tra chức năng thận, mắt, thần kinh, tim mạch và bàn chân theo định kỳ.
• Phát hiện sớm và xử lý kịp thời các tổn thương nhỏ để ngăn biến chứng nặng.

Chăm sóc bàn chân hằng ngày

Biện pháp đơn giản nhưng cực kỳ quan trọng để phòng ngừa loét bàn chân:

• Rửa chân bằng nước ấm, lau khô và dưỡng ẩm thường xuyên.
• Không ngâm chân quá lâu, không đi chân đất để tránh chấn thương.
• Cắt móng chân đúng cách, đi tất và giày mềm thoải mái.
• Khám ngay nếu xuất hiện vết loét, sưng đỏ hoặc tê bì bàn chân.

Tránh các thói quen có hại

Loại bỏ các yếu tố làm tăng nguy cơ biến chứng:

• Tuyệt đối không hút thuốc lá vì thói quen này làm tổn thương và thu hẹp mạch máu, tăng gấp đôi nguy cơ mắc bệnh tim mạch và đột quỵ.
• Hạn chế rượu bia ở mức cho phép, tránh uống quá mức vì dễ gây dao động đường huyết nghiêm trọng.

Giữ tinh thần lạc quan

Sức khỏe tinh thần ảnh hưởng trực tiếp đến đường huyết:

• Tránh lo âu và stress kéo dài vì chúng có thể kích hoạt Hormone làm tăng đường huyết.
• Duy trì tinh thần tích cực, thoải mái sẽ giúp người bệnh tuân thủ chế độ điều trị tốt hơn, từ đó hạn chế rủi ro biến chứng.

5. Câu hỏi thường gặp về biến chứng tiểu đường

Biến chứng tiểu đường xuất hiện sau bao lâu?

Biến chứng cấp tính (hạ đường huyết, nhiễm toan Ceton, tăng áp lực thẩm thấu…) có thể xảy ra đột ngột, ngay cả ở bệnh nhân mới phát hiện bệnh hoặc đang điều trị. Biến chứng mạn tính thường phát triển sau 5–10 năm nếu kiểm soát đường huyết không tốt, nhưng cũng có trường hợp xuất hiện sớm hoặc muộn hơn tùy cá thể.

Dấu hiệu cảnh báo biến chứng tiểu đường gồm những gì?

Dấu hiệu cảnh báo biến chứng tiểu đường có thể gặp như vết thương lâu lành, đau nhức chân tay, tê bì, mất cảm giác, mờ mắt, tăng huyết áp, phù nề, tiểu ra Protein, tiểu nhiều về đêm, khó thở hoặc đau ngực, vết loét nhiễm trùng ở chân, da dễ nhiễm khuẩn.

Biến chứng tiểu đường có chữa khỏi hoàn toàn không?

Phần lớn các biến chứng tiểu đường là không hồi phục hoàn toàn, chỉ có thể kiểm soát tiến triển và hạn chế hậu quả nếu phát hiện sớm và điều trị đúng cách. Việc phòng ngừa vẫn là quan trọng nhất

Ai dễ bị biến chứng tiểu đường hơn?

Những đối tượng dễ bị biến chứng tiểu đường hơn như:

• Người lớn tuổi hoặc người mắc tiểu đường lâu năm
• Bệnh nhân kiểm soát đường huyết, huyết áp, mỡ máu không tốt
• Có sẵn bệnh lý tim mạch, thận, béo phì
• Phụ nữ mang thai mắc tiểu đường
• Không tuân thủ điều trị, chế độ ăn, lười vận động.

6. Hỗ trợ giảm biến chứng tiểu đường hiệu quả với Glucare Gold

Bên cạnh khám định kỳ theo chỉ định của bác sĩ và tập luyện đều đặn điều chỉnh chế độ ăn là yếu tố tiên quyết giúp đường huyết cân bằng. Người đái tháo đường, tiền đái tháo đường, đái tháo đường thai kỳ nên có chế độ ăn cân bằng, không quá kiêng khem, quá trình điều trị có thể bổ sung thêm các sản phẩm sữa dinh dưỡng dành cho người tiểu đường như Glucare Gold để cân bằng đường huyết và tăng cường sức khỏe. 

Công dụng nổi bật của Glucare Gold:

• Đường huyết cân bằng: Hệ bột đường Glucare hấp thu chậm (Isomaltulose & Erythritol) giúp cân bằng đường huyết mỗi ngày sau khi uống, đã được chứng minh lâm sàng có chỉ số đường huyết (GI) thấp dành cho người đái tháo đường theo khuyến nghị Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), giúp ổn định đường huyết và hỗ trợ cải thiện chỉ số HbA1c.
• Tăng cường sức khỏe: 56 dưỡng chất với Đạm thực vật & Đạm Whey dễ hấp thu, có giá trị sinh học cao giúp cung cấp các acid amin thiết yếu tham gia vào quá trình tổng hợp Protein, tế bào miễn dịch giúp tăng cường đề kháng, hỗ trợ phục hồi và tăng cường sức khỏe.
• Hỗ trợ giảm biến chứng tim mạch: Omega 3,6,9 giúp giảm Cholesterol xấu và điều hòa mỡ máu kết hợp cùng hệ Antioxidants (Vitamin A, C, E & Selen) giúp trung hòa các gốc tự do có hại, giảm sự phá hủy Protein và lipid từ đó làm giảm tình trạng xơ vữa động mạch, tốt cho tim mạch, hỗ trợ giảm các biến chứng lên tim mạch & phòng ngừa đột quỵ.
• Giúp ngủ ngon, tiêu hóa khỏe: Lactium đã được chứng minh lâm sàng giúp ngủ ngon kết hợp cùng Magie & Vitamin B6 giảm căng thẳng, hỗ trợ giấc ngủ ngon. Giàu Chất xơ hòa tan FOS giúp hệ tiêu hóa khỏe mạnh.

Hướng dẫn sử dụng từ nhà sản xuất: 

• Cho từ từ 5 muỗng gạt (50g bột) vào 180ml nước đun sôi để nguội khoảng 50°C.
• Khuấy đều đến khi bột tan hoàn toàn.
• Hỗn hợp sau khi pha nên dùng hết trong 3 giờ.
• Liều dùng khuyến nghị: Uống 1–2 ly/ngày, hoặc theo chỉ định của bác sĩ nếu nuôi ăn qua ống hoặc hình thức khác.

Biến chứng tiểu đường là thách thức lớn đối với người bệnh. Tuy nhiên, việc nhận biết đầy đủ về 11 biến chứng phổ biến và áp dụng các biện pháp phòng ngừa nghiêm ngặt sẽ giúp giảm thiểu đáng kể rủi ro. Hy vọng với những thông tin từ Nutricare, bạn sẽ có thêm thông tin cần thiết để chủ động bảo vệ sức khỏe và duy trì chất lượng cuộc sống tốt nhất. Truy xuất rõ ràng – chọn sữa chính hãng Nutricare, quét mã QR nằm ở dưới đáy lon, dễ dàng truy xuất nguồn gốc của sản phẩm và truy cập website chính hãng.